سه کشور اروپائی عضو توافق هستهای سال ۱۳۹۴ که با نام «برجام» شهرت دارد، در نامهای خطاب به آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد تائید کردند که در پایان ماه اوت در صورت عدم تغییر در مواضع جمهوری اسلامی در رابطه با فعالیتهای اتمی، از حق خود برای فعال کردن «مکانیسم ماشه» استفاده خواهند کرد.
در معاهده اتمی برجام، برای کشورهای امضاکننده این حق در نظر گرفته شده است که در صورت عدم رضایت از افدامات جمهوری اسلامی که در منافات با این توافق قرار دارند، میتوانند از این مکانیسم برای بازگرداندن تمامی تحریمهای بینالمللی که با تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۱۳۹۴ لغو شده بودند استفاده کنند.
تهدید اروپا به فعال ساختن «مکانیسم ماشه»
از جمله اقداماتی که جمهوری اسلامی باید برای فعال نشدن «مکانیسم ماشه» انجام دهد، میتوان به بازگشت به میز مذاکره با نمایندگان آمریکا، از سر گرفتن فعالیت بازرسان آژانس بینالمللی انرژی اتمی در ایران و کاهش غلظت غنیسازی اورانیوم به ۳ و ۶۷ صدم درصد مندرج در برجام اشاره کرد. البته کشورهای اروپائی در نشستی که با نمایندگان جمهوری اسلامی در استانبول در سوم امرداد داشتند، پیشنهاد تمدید ۶ ماهه توافق هستهای را که در نیمه اکتبر به پایان میرسد، روی میز قرار دادند که جمهوری اسلامی آن را نپذیرفت.
مقامات حکومت همچنین با وجود سفر اخیر معاون آژانس بینالمللی انرژی اتمی به تهران، با از سر گرفتن فعالیت بازرسان این نهاد وابسته به سازمان ملل نیز موافقت نکردند، ولی در رابطه با کاهش سطح غنیسازی و مذاکره مستقیم با نمایندگان کاخ سفید در را نیمهباز گذاشتند. محمدرضا عارف معاون اول مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم می گوید مذاکرات مستقیم با آمریکا «تحت شرایط مناسب» امکانپذیر است. البته در اشاره به توقف کامل غنیسازی به عنوان یکی از شروط توافق، عباس عراقچی وزیر خارجه میگوید اگر «موضع اروپا غنیسازی صفر باشد، در این صورت دیگر موضوعی برای گفتگو نداریم.» مجید تختروانچی معاون عباس عراقچی ولی معتقد است در صورت لغو تحریمهائی که دونالد ترامپ در پی خروج از برجام در سال ۲۰۱۸ تصویب کرد، «جمهوری اسلامی میتواند محدودیتهائی در توسعه برنامه هستهای را برای مدت محدودی بپذیرد.»
همچنان در تنگنا
یکی از دیپلماتهای ارشد جمهوری اسلامی که در گذشته به عنوان سفیر در برخی کشورهای اروپائی خدمت کرده، به شرطی که نامی از او برده نشود، به کیهان لندن میگوید: «جمهوری اسلامی در شرایط بسیار بحرانی سیاسی و اقتصادی قرار دارد و برخی از کارتهایش برای مذاکره کارآمدی خود را از دست دادهاند.» همین دیپلمات میافزاید: «نظام امروز بر سر یک دوراهی قرار گرفته است: یا باید در برنامه هستهای و حتی موشکی خود به صورت جدی تجدید نظر کند و فعلا بخشهایی از آنها را متوقف سازد تا از تحریمها کاسته و از انزوای کنونی خارج شود، یا در چرخشی رادیکال روابط خود با غرب و حتی بسیاری از کشورهای منطقه را پیش پای برنامه هستهای و موشکی قربانی کند و در جهت انزوای کامل گام بردارد. راه سومی در حال حاضر با حضور ترامپ در کاخ سفید و تهدید اسرائیل به حملات جدید وجود ندارد.»
صحبتهای این دیپلمات جمهوری اسلامی را آنتونیو تایانی وزیر خارجه ایتالیا نیز البته با بیان دیگری تائید میکند. این روزنامهنگار سابق و رئیس قبلی پارلمان اروپا میگوید: «برنامه هستهای جمهوری اسلامی تنها دغدغه کشورهای اروپائی نیست. موشکهای دوربرد جمهوری اسلامی نیز تهدیدی بسیار جدی برای امنیت اروپا و به ویژه کشورهائی چون یونان و ایتالیا هستند.» آنتونیو تایانی معتقد است که اگر جمهوری اسلامی «ایران به سیاستهای کنونی خود ادامه دهد، بدون شک ما شاهد حملات جدیدی از سوی اسرائیل در هفتههای پیش رو و احتمالا در ابتدای ماه آینده میلادی باشیم. جنگی که میتواند ثبات خاورمیانه و جنوب مدیترانه را به خطر بیاندازد.»
یک دیپلمات ایتالیائی که مذاکرات با جمهوری اسلامی را از نزدیک دنبال میکند به کیهان لندن میگوید: «اصرار کشورهای اروپائی برای فعال ساختن «مکانیسم ماشه» را نباید تنها یک اقدام تنبیهی علیه جمهوری اسلامی دانست. اهداف آن گستردهتر است. بازگرداندن تحریمهای بینالمللی تلاشی است با هدف بازدارندگی اسرائیل از حمله مجدد و وادار ساختن تهران به بازگشت به میز مذاکرات مستقیم با آمریکا.»
رزمایش «سپیدهدم» ارتش و نهادهای امنیتی اسرائیل
استیو ویتکاف که ریاست هیات آمریکائی در ۵ دور مذاکرات غیرمستقیم با جمهوری اسلامی با وساطت عمان را عهدهدار بود نیز اخیرا از مقامات حکومت ایران خواسته است که برای تسریع گفتگوها و تسهیل تصمیمگیریها گفتگوهای آینده به صورت مستقیم برگزار شوند. برخی از رورنامههای تهران با خوشبینی صحبت از بازگشت تهران و واشنگتن به میز مذاکرات قبل از پایان ماه اوت میکنند. برخی حتی از کشور نروژ به عنوان محل ملاقات آینده نام میبرند.
با توجه به اینکه اسرائیل خود را آمده حملات جدیدی به جمهوری اسلامی میکند، بعید نیست که این نگاه خوشبینانه به بازگشت تهران و واشنگتن به میز مذاکرات در رابطه با امید به تعویق انداختن حملات جدید اسرائیل باشد.
همزمان رسانههای اسرائیل به رزمایش مشترک ارتش و دو نهاد اطلاعاتی «موساد» و «شینبت» برای سازماندهی حمله دیگری به نقاطی در خاک ایران و همچنین مقابله با واکنشهای احتمالی اشاره میکنند. روزنامه اسرائیلی «معاریو» مینویسد این رزمایش که به آن نام «سپیدهدم» دادهاند و به فرماندهی ژنرال ایال زمیر فرمانده کل ارتش اسرائیل برگزار شد، هم جنبه تهاجمی و هم دفاعی دارد. بنا بر آنچه گزارشگران «معاریو» مینویسند ارتش اسرائیل نگران تحرکاتی در داخل و خارج ایران است. در داخل، جمهوری اسلامی، بنا بر آنچه در این گزارش آمده است، سخت مشغول تولید موشکهای بالستیک است و در خارج از مرزها نیز با نیروهای نیابتیاش در لبنان، یمن، عراق و کرانه باختری رود اردن در صدد برنامهریزی تهاجمی در چند جبهه برای واکنش به حملات اسرائیل است.
اگرچه اروپائیها بر مذاکره با جمهوری اسلامی و فشار بر آن با استفاده از ابزار قانونی و دیپلماتیک اصرار دارند، ولی همزمان امیدی به موفقیت این روش ندارند. یوهان وادِفول وزیر خارجه آلمان که یکی از سه کشور اروپائی عضو برجام است، در گفتگوئی با نشریه «پولیتیکو» میگوید اگرچه گفتگو با جمهوری اسلامی در جریان است و هرگز متوقف نشده ولی چشمانداز این فعالیتهای دیپلماتیک «مبهم و شکننده» است. مقامات جمهوری اسلامی هم اگرچه هنوز پرچم مذاکره را در دست دارند، ولی آنها نیز نگاهی بدبیننانه به امکان موفقیت این گفتگوها دارند. در همین ارتباط، فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت مسعو پزشکیان نیز در گفتگوئی با رسانه روسی «اسپوتنیک» میگوید: «مذاکره به معنای تلاش برای رسیدن به یک توافق با اروپا فعلا وجود ندارد و این گفتگوها را باید تنها تبادل نظر به حساب آورد.»
مذاکره در اوج انزوا؟!
اینهمه در حالیست که همزمان تشدید انزوای جمهوری اسلامی نیز جریان دارد. از صلح بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان که رئیس جمهور آمریکا برای تحقق «مسیر ترامپ» و راهروی زنگزور، دست رهبران این دو کشور را در کاخ سفید در دست یکدیگر گذاشت تا اخطارهای پیدا و پنهان دولت لبنان حین سفر علی لاریجانی به بیروت در مورد مداخلات جمهوری اسلامی در آن کشور و همچنین رویداد ظاهرا سادهای مانند جمع کردن پرچمهای جمهوری اسلامی در عراق از دست زائران هوادار حکومت که در راهپیمایی اربعین شرکت داشتند.
به نظر میرسد همین شرایط است که مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم را وا داشته تا بار دیگر به رهبر جمهوری اسلامی متوسل شود. وی هفته گذشته (۱۹ امرداد) با اشاره به موضوع مذاکره و جنگ در جلسه هیئت دولت گفت: «من تصورنمیکنم با دعوا کردن بتوانیم به جایی برسیم. صلحی را که دشمن تو را به آن دعوت میکند، اصلا دفع نکن! کسی نگفته وقتی من حرف زدم میروم تسلیم میشوم. اصلا در ذات ما تسلیم شدن نیست! ولی کی گفته تو بترس از اینکه حرف بزنی؟… [پس] میخواهی چکار کنی؟… میخواهی بجنگی؟ خب، آمد زد! الان دوباره برویم درست کنیم، باز هم میآید میزند!» وی سپس تأکید کرد: «ما بدون رضایت و هماهنگی با مقام معظم رهبری هیچ کاری نخواهیم کرد؛ حتی اگر مخالف نظر خود من باشد… ولی وقتی هماهنگی کردیم، بهتر است بقیه گیر ندهند که چرا این کار را کردید!»
برخی این سخنان پزشکیان را به چراغ سبز رهبر جمهوری اسلامی برای مذاکره مستقیم با آمریکا تعبیر کردهاند اما هم شرایط طرفین و هم تنگنای زمان چنان است که بعید به نظر میرسد موضوع جنگ و بازگشت تحریمهای بینالمللی به همین سادگی منتفی شود.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر